Huisarts voor alle UvA-studenten Peter Vonk neemt afscheid (2024)

actueel

Deze week werkt studentenhuisarts Peter Vonk voor het laatst. Komende maandag is zijn officiële afscheid als directeur van Bureau Studentenartsen: hij gaat met pensioen. Met weemoed blikt hij terug op de kleine veertig jaar bij Bureau Studentenartsen. ‘Loslaten is nog een hele interessante oefening.’

Stefan Johnson

Foto: Scheidend directeur van Bureau Studentenartsen Peter Vonk

Toen Vonk in 1984 solliciteerde als huisarts lagen de vacatures niet voor het oprapen. Via een advertentie van de UvA in de Volkskrant vond hij tussen honderd sollicitanten zijn weg naar de studentenhuisartspraktijk. ‘Ik viel met m’n neus in de boter. Ik kwam in een hele gezellige groepspraktijk terecht en we hadden veel met jonge mensen te maken.’

Op zijn eerste werkdag reed Vonk vanaf Sneek met de auto hartje Amsterdam in. ‘Ik was een beetje wereldvreemd, want je kon hier natuurlijk helemaal niet parkeren, ook toen al niet.’ Al snel ging Vonk met de dokterstas op de fiets bij patiënten langs.

Collega’s beschrijven Vonk als een bevlogen huisarts. Fluitend gaat hij naar zijn werk en altijd is hij bezig om nieuwe plannen te maken. Afgelopen juni ontving hij een Erepenning van de UvA voor onder meer zijn ‘drijvende kracht achter vele initiatieven om studentenwelzijn te bevorderen waaronder het Gezondheidscentrum op de Roeterseilandcampus’.

‘Zo druk als we waren met anticonceptie en soa’s in de jaren tachtig, zo druk zijn we nu met psychische problemen’

Bijna veertig jaar sprak u studenten in de spreekkamer. Hoe zag u de UvA-student in die periode veranderen?

‘In het begin waren we heel erg bezig met anticonceptie. Dagelijks hadden we gesprekken met patiënten over de pil. Later zijn daar ook hormoonspiraaltjes bijgekomen, – koperspiraaltjes bestonden al langer – en implantaten die je in de arm kunt stoppen. Tegenwoordig zijn we vooral nog druk met spiraaltjes.’

‘Begin jaren 80 kwam ook HIV op. We hebben hier in de praktijk een van de eerste HIV-patiënten in Nederland gehad. Die is ook overleden, net als een aantal andere HIV-patiënten. In die periode zaten we hier somber in de praktijk. Inmiddels zijn er goede medicijnen tegen HIV, maar de ziekte is nog niet weg. We vinden elk jaar nog wel een nieuwe HIV-patiënt. Sinds vier jaar hebben we HIV-remmers die mensen preventief kunnen gebruiken, de zogenoemde Pre-expositie Profylaxe (PrEP). Mannen die wisselende contacten hebben met mannen, kunnen PreP slikken om de kans op besmetting te verkleinen.’

‘Zo druk als we waren met anticonceptie en soa’s in de jaren tachtig, zo druk zijn we nu met psychische problemen. De afgelopen tien jaar is dat tamelijk geëxplodeerd onder studenten. Er komen veel meer studenten uit het buitenland. Een deel kampt met psychische problemen, ze zijn eenzaam, somber of overwerkt. Dat geldt ook voor sommige Nederlandse studenten, promovendi en alumni, we hebben hele burn-out golven gehad. Dat is echt topic nummer één. We hebben ook een aantal psychologen in dienst sinds een jaar of acht. De gesprekken zijn soms de hele dag in het Engels. Dat is lastiger, want de ‘spreekkamer’, het woord zegt het al, is nogal talig. Als je psychische problemen hebt, en je hebt een andere taal en cultuur, dan is dat lastig voor dokter en patiënt.’

Hoe komt het dat studenten nu vaker met psychische problemen kampen?

‘Een van de oorzaken is de mobiele telefoon en met name sociale media. Daardoor kunnen studenten zich minder goed concentreren. Vaker dan nodig komt dan de diagnose ADHD om de hoek krijgen. Studenten vragen dan om Ritalin, een medicijn tegen ADHD, daar zien we steile grafieken van.’

Hadden studenten vroeger minder vaak depressies, of werd er simpelweg minder onderzoek naar gedaan?

‘Depressies zijn ongetwijfeld van alle tijden. Ik weet nog dat toen ik studeerde het niet altijd even soepeltjes ging. Maar de behoefte aan psychische zorg is nu groter en er is meer aan te doen met medicijnen en cognitieve gedragstherapie. Het stigma van de psycholoog is eraf. Daar zitten meerdere kanten aan. Het is goed om aan jezelf te werken, maar het maakt het leven niet altijd makkelijker. Daarin speelt de individualisering ook een rol. De maakbaarheid van het leven valt nog wel eens tegen. Ik was vorige week op een universiteit in Roemenië, daar was een heel actief studentenverenigingsleven. De studenten zijn daar heel veel met elkaar bezig. In Nederland is het toch wel heel erg ikke ikke.’

(Lees verder onder de afbeeling.)

Peter Vonk aan zijn bureau.

Toen de directeur van Bureau Studentenartsen in 1995 plotseling vertrok, werd u door iedereen als de meest logische opvolger beschouwd. Hoe kwam dat?

‘Een van de redenen waarom ik in 1984 werd aangenomen was omdat ik ervaring had in het faculteitsbestuur van mijn studie. Ze hadden de vooruitziende blik om iemand te werven die ook dingen wilde organiseren en niet alleen huisarts wilde zijn. Bureau Studentenartsen is geen winkeltje met een dokter en een assistent, het is een bedrijf. Er zijn tien dokters, twee huisartsen in opleiding, coassistenten, vier psychologen, twee handen vol met doktersassistenten, een onderzoeker, er is een groot pand, we hebben met regels, de UvA en de zorgverzekeraar te maken: het is allemaal nogal veel gedoe. Dan heb je iemand nodig die het leuk vindt om te regelen, te sturen en te besturen. Nou, niemand wilde het doen behalve ik. Het is niet dat ik het baasje loop te spelen, zo ben ik niet. Je kunt directeur zijn en op je stoel gaan zitten en zeggen: jij moet dat doen en jij moet dat doen, maar met collega-huisartsen werkt dat natuurlijk niet. Dan krijg je binnen de kortste keren heibel. Directeur zijn is meer een slachtofferrol. We beslissen met z’n allen over de belangrijke dingen in het werkoverleg. En het handwerk is voor de directeur.’

U introduceerde onder andere eHealth, de Studentengezondheidstest en het Gezondheidscentrum op Roeterseiland dat vorig jaar september opende. Op welk wapenfeit bent u het meest trots?

‘Ik denk toch dat ik het meest trots ben op ons team. We werken hier het hardst van de hele universiteit. We zijn nooit dicht, alleen op Koningsdag. Tussen kerst en oud en nieuw slaapt de universiteit, maar wij zijn wakker. We leveren niet een beetje zorg, we bedrijven hoogwaardige huisartsengeneeskunde. We doen er allerlei extra dingen bij zoals eHealth, hebben een mooie website en lopen voorop als er weer eens wat nieuws moet gebeuren. Daar ben ik eigenlijk het meest trots op. We hebben ook nog nooit verlies geleden, dat kan geen enkele faculteit aan de UvA zeggen. Het is lang hè, veertig jaar om de boel bij elkaar te houden. Geen ruzies. Ik hoop dat dat zo blijft. En dat we over zestien jaar op een eeuw studentenhuisartsgeneeskunde kunnen terugkijken.’

Wat is de meerwaarde van een studentenhuisartsenpraktijk aan de UvA?

‘We verzorgen een stabiel continuüm aan zorg aan de UvA zijn gespecialiseerd in de problematiek van jonge mensen. Heel veel huisartsen zien vooral oude mensen. Ook zijn we zelfstandig. We werken hier met dertig mensen, de UvA betaalt misschien anderhalf fte, de rest betaalt de zorgverzekering. Dat is al zo sinds 1981. Dat heeft de relatie met de UvA ook altijd goed gehouden.’

‘Toen ik in 1984 solliciteerde waren er waren er meer dan honderd sollicitaties. Als we nu een advertentie zetten komt er niemand.’

En hoe ziet de toekomst van de studentenhuisartspraktijk eruit?

‘We krijgen een probleem met de zorg. De bevolking vergrijst en er zijn steeds minder zorgverleners. De minister heeft al gezegd dat er niet meer mensen in de zorg moeten gaan werken, ook in andere sectoren zijn mensen nodig. Een van de opties om met minder mensen meer zorg te verlenen is eHealth. Ik denk dat over vijf jaar niemand meer voortdurend met de psycholoog kan praten maar zorg online krijgt. En dat kan prima werken, gedragspatronen veranderen kan heel goed digitaal.’

Zijn er nog andere opties behalve digitalisering?

‘Die zou ik zo even niet weten. Ik ben wel nieuwsgierig naar hoe de wereld over tien jaar draait. Toen ik in 1984 solliciteerde waren er waren er meer dan honderd sollicitaties. Als we nu een advertentie zetten komt er niemand. We kunnen geen dokters krijgen. Er worden veel huisartsen opgeleid. Het probleem was eerst dat niemand in Oost-Groningen of Zeeland aan de slag wilde. Maar nu blijkt ook in Amsterdam niemand te vinden die vast wil werken. Veel huisartsen willen vrijheid blijheid en werken als freelancer. Terwijl een van de nuttige dingen van de huisartsengeneeskunde is dat je langere tijd in de praktijk zit. Alleen dan kun je continuïteit van zorg bieden.’

Hoe moet dat nu verder?

‘Dat is aan mijn opvolger om uit te zoeken. We moeten dokters verleiden en leren om zich langdurig te verbinden aan een praktijk. De overheid en huisartsenverenigingen moeten daar ook strenger op zijn. Je hebt een registratie-eis als huisarts. Een van de vereisten is dat je voldoende nascholing moet doen en voldoende moet werken. Je zou daar als eis aan toe kunnen voegen dat je lang genoeg achter elkaar in een praktijk moet werken. Want anders komt de continuïteit van de zorg in de problemen. En dat kan juist meer zorg opleveren. Daar maak ik mij wel zorgen om.’

‘Overigens heb ik geen plannen, geen wereldreis, ik laat het een beetje over me heen komen.’

En hoe is het dan om hier afscheid te nemen?

‘Ik heb me er psychische gezien steeds tegen verzet, want ik voel me nog goed en vind het werk nog steeds leuk. Maar de cao laat doorwerken niet toe. Het laatste half jaar heb ik me er wel mee verzoend.’

Vonk laat een stilte vallen.

‘We gaan allemaal dood hè. Dus het is ook goed om te gaan genieten van dingen die je ook nog zou willen doen. Overigens heb ik geen plannen, geen wereldreis, ik laat het een beetje over me heen komen.’

Ik merk ook dat het een periode is om nog eens terug te kijken. Met weemoed neem ik afscheid. Niemand is onmisbaar, al voelde dat niet altijd zo de afgelopen jaren. Maar nu moet ik het echt loslaten dus dat is nog een hele interessante oefening. We hebben godzijdank een goede opvolger gevonden die het leuk vindt en geëngageerd is. En ik heb echt alle vertrouwen in de collega’s die hier werken dat het goed blijft gaan. Als we honderd jaar bestaan hoop ik dat ik nog op het feestje mag komen.’

Na zijn laatste werkdag vertrekt Vonk naar zijn huis in het Friese Workum. Helemaal stilzitten zal hij daar niet. In zijn vrije tijd was Vonk altijd al actief bij de waterschappen, hij richtte zelfs een landelijke partij op, de Algemene Waterschapspartij. Zijn taken in Noord-Holland legt hij neer. Ondertussen is hij al begonnen om mensen te werven voor de verkiezingen van de Algemene Waterschapspartij in Wetterskip Fryslân. ‘Ik ga proberen om daar in het bestuur te komen. Maar dat hangt van de Friezen af.’